Reklama

Historia

Dni, których nie było

Adobe Stock, montaż: A. Wiśnicka

Jaki jest najprostszy sposób na oblanie studenta historii? Wystarczy zadać mu pytanie: co wydarzyło się w Polsce między 5 a 14 października 1582 r.? Sęk w tym, że nic się wtedy nie wydarzyło, ponieważ takie daty nie istnieją.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Kiedy Juliusz Cezar wprowadzał w imperium rzymskim w 45 r. przed Chr. reformę kalendarza, nie zdawał sobie sprawy, że jest ona obarczona pewnym błędem. Zakładano, że rok słoneczny trwa 365 i ćwierć dnia, gdy tymczasem jest on o 11 minut i 14 sekund dłuższy. Różnica ta dla Rzymian była błaha, jednak po każdych 128 latach powiększała się o cały dzień.

Dla chrześcijan było to na tyle istotne, że przy obliczaniu daty ruchomych świąt wielkanocnych posługiwano się stałą datą równonocy wiosennej, ustalonej na 21 marca. Kiedy po kilkunastu wiekach narastania błędu w Wielkanoc w Rzymie spadł śnieg, papież Grzegorz XIII postanowił w końcu coś z tym zrobić. Powołana przez niego komisja zdecydowała, że rok będzie przestępny, kiedy jego liczba będzie podzielna przez 4, ale niepodzielna przez 100, z wyjątkiem dat, które dałoby się podzielić przez 400. Niewielu jednak rozumiało tę dość skomplikowaną procedurę. Reforma więc pewnie przeszłaby niezauważona, gdyby nie to, że postanowiono znów połączyć równonoc wiosenną z datą 21 marca. W tym celu konieczne okazało się usunięcie 10 dni z kalendarza.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Zgubione Boże Narodzenie

Reklama

Grzegorz XIII zarządził, że po czwartku 4 października 1582 r. ma nastąpić bezpośrednio piątek 15 października. Termin ten wybrano nieprzypadkowo – nie wypadało wtedy żadne istotne święto kalendarza liturgicznego. Stosowną bullę wywieszono na drzwiach Bazyliki św. Piotra, a przez nuncjuszy papieskich – we wszystkich kościołach krajów katolickich. Tak rozpoczęła się epoka kalendarza gregoriańskiego.

Reklama

Nowy kalendarz został od razu wprowadzony w najbardziej katolickich krajach Europy: we Włoszech, w Hiszpanii, Portugalii, Holandii i Polsce. We Francji, ze względu na kilka dworskich uroczystości, przesunięto jego wprowadzenie na początek grudnia. Najbardziej zagapiono się pod tym względem we Flandrii i w części Belgii, gdzie zmiana nastąpiła 21 grudnia, po którym nastąpił od razu 1 stycznia 1583 r., przez co pominięto Boże Narodzenie. Papież zgromił spóźnialskich: „Wyłożona poniżej zasada powinna być powszechnie przyjęta, bez żadnych zbędnych wymówek i niepotrzebnej zwłoki”, niektóre kraje jednak zdecydowały się na reformę dużo później, np. Czechy, Morawy i katolicka część Szwajcarii w 1584 r., a Węgry – w 1587 r. Być może powodem było przerażenie wśród wiernych, którzy nie rozumieli, dlaczego biskup Rzymu zabiera im 10 dni. Wielu ludziom wydawało się, że ukradziono im cząstkę życia, dlatego mocno się rozsierdzili. We Frankfurcie i w Bolonii wybuchły zamieszki przeciw uczestnikom „złodziejskiej zmowy” – papieżowi i matematykom. Inni obawiali się, czy nowy kalendarz nie oburzy świętych, do których często się przecież modlono. Pytano: a co, jeśli nowe dni świąt źle wybrano i święci nas nie usłyszą albo usłyszą dopiero po 10 dniach? Przykładem zamieszania była śmierć św. Teresy z Ávili – hiszpańskiej karmelitanki, mistyczki i pisarki, która nastąpiła w nocy z 4 na... 15 października!

Ważne były także bardziej przyziemne powody niezadowolenia. Rzemieślnicy i kupcy obawiali się o terminy płatności wynagrodzeń, czynszów i innych należności. Bankierzy nie wiedzieli, jak obliczyć procenty za miesiąc, który ma tylko 21 dni. Niezadowoleni byli nawet niektórzy filozofowie. Monteskiusz wiele lat później napisał: „Zgrzytam zębami, ale moja myśl jest zawsze dziesięć dni spóźniona lub dziesięć dni się spieszy, szepcąc mi do ucha: «Cóż to za niewydarzony pomysł z tymi poprawkami»”.

Grzegorz kalendarzorób

W Polsce wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego odbyło się bez większych zgrzytów, z wyjątkiem protestanckiej Rygi. Kiedy jej rada miejska w 1584 r. w końcu zgodziła się na zmianę pod groźbą wysokiej kontrybucji, zbuntowali się mieszkańcy, bojkotując święta Bożego Narodzenia według nowego stylu i jednocześnie demolując katolickie kościoły. Zdenerwowany oporem król Stefan Batory wysłał w końcu wojska pod mury miasta, ale sytuacja została opanowana dopiero w 1587 r., kiedy przywrócono katolikom kościoły w Rydze i powieszono prowodyrów rozruchów nazywanych „kalendarzowymi”. W zamian pozostawiono w Rydze kalendarz juliański, który został tam zmieniony dopiero w 1919 r.

Reklama

Do reformy nie zastosowały się wszystkie kraje, w których dominowały protestantyzm i prawosławie. Zarzucano tam papieżowi, którego nazywano Gregorius calendarifex (Grzegorz kalendarzorób), że jest „antychrystem, który nawet czas chce zmieniać”. Nowy kalendarz był uważany za przejaw agresywnej kontrreformacji i konia trojańskiego, który miał odwieść chrześcijan od obchodzenia świąt o właściwej porze. Twierdzono, że pod jego rządami rolnicy nie będą wiedzieć, kiedy siać i orać, a ptakom poplączą się pory godów i odlotów.

Najgorsza sytuacja była w Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego, które było podzielone na szachownicę niezależnych królestw, księstw, biskupstw i wolnych miast – katolickich lub protestanckich. Dochodziło do paradoksów: np. gdy wyruszyło się z katolickiej Ratyzbony w Bawarii w styczniu, można było dotrzeć do odległej o 50 mil protestanckiej Norymbergi w grudniu poprzedniego roku. Kobieta, która wyszła za mąż w Ratyzbonie, byłaby tego samego dnia uznana za pannę w Norymberdze. A co z handlem, jarmarkami, posiedzeniami sądowymi? Rozbieżne terminy obchodzenia najważniejszych świąt chrześcijańskich powodowały także, że katolicy i protestanci świętowali i prowadzili działalność gospodarczą w innym czasie. Nie dało się tak dłużej żyć. Sejm Rzeszy w końcu w 1700 r. przyjął za obowiązujący kalendarz gregoriański, lecz nazwał go „poprawionym”, żeby odciąć się od skojarzeń z katolickim papieżem.

Miła jest poduszka

Najbardziej odporna w Europie Zachodniej na reformę okazała się konserwatywna jak zawsze Anglia. Wolter szydził: „Angielski motłoch już raczej woli, żeby ich kalendarz nie zgadzał się ze Słońcem, niżby miał się zgodzić z papieżem”. W końcu i tu przyjęto jednak kalendarz gregoriański. Ustawa parlamentu stwierdzała, że po środzie 2 września 1752 r. miał nastąpić czwartek... 14 września. W Londynie i innych miastach gromadziły się na ulicach tłumy wołające: „Oddajcie nam nasze 11 dni”. W Bristolu rozruchy pociągnęły za sobą nawet ofiary śmiertelne.

Ale za to w brytyjskich koloniach przyjęto zmianę z filozoficznym spokojem. Benjamin Franklin napisał: „Nie daj się zbić z tropu ani nie patrz z ukosa, drogi czytelniku, na taki porządek, ani nie użalaj się, że utraciłeś aż tak wiele czasu, ale weź to sobie za pocieszenie, że twoje straty wydadzą ci się mniejsze, a umysł lżejszy. A jakże ulżyli sobie ci, którym miła jest poduszka, legli bowiem w pokoju drugiego dnia tego miesiąca i nie zbudzili się zapewne aż do czternastego”.

Podziel się:

Oceń:

+4 -2
2022-10-04 12:22

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Nakazane święta kościelne w 2025 roku

Karol Porwich/Niedziela

Publikujemy kalendarz uroczystości i świąt kościelnych w 2025 roku.

Więcej ...

Pierwszy belgijski „biskup trapista” przechodzi na emeryturę. Jego nominacja była małą sensacją

2025-07-02 12:47
Zakon Trapistów

Adobe Stock

Zakon Trapistów

Biskup Gandawy Lode Van Hecke przechodzi na emeryturę. Papież Leon XIV przyjął jego rezygnację 30 czerwca. 75-letni Van Hecke był pierwszym w historii Kościoła Belgii mnichem trapistą, który został mianowany biskupem. Jego nominacja była małą sensacją. Kierował diecezją Gandawy od początku 2020 roku.

Więcej ...

Kiedy powstanie Komisja ds. zbadania zjawiska wykorzystania seksualnego?

2025-07-03 12:03
Ks. Leszek Gęsiak SJ

BP KEP

Ks. Leszek Gęsiak SJ

Podczas wczorajszej rozmowy w telewizji Polsat News ks. Leszek Gęsiak, rzecznik Konferencji Episkopatu Polski mówił m.in. o tym, kiedy powstanie Komisji niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystania seksualnego i jak wyglądają prace nad jej powołaniem po ostatnich zmianach, których dokonano na Zebraniu Plenarnym KEP w Katowicach.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Zmiany kapłanów 2025 r.

Kościół

Zmiany kapłanów 2025 r.

Rodzice mogą iść do sądu. Jak szkolne świadectwo bez...

Wiadomości

Rodzice mogą iść do sądu. Jak szkolne świadectwo bez...

Najwyższy pomnik Jana Pawła II na świecie zdewastowany

Kościół

Najwyższy pomnik Jana Pawła II na świecie zdewastowany

Ten obraz Matki Bożej ma 500 lat. Tysiące pielgrzymów...

Kościół

Ten obraz Matki Bożej ma 500 lat. Tysiące pielgrzymów...

27 czerwca nie obowiązuje wstrzemięźliwość od...

Kościół

27 czerwca nie obowiązuje wstrzemięźliwość od...

Nowenna do Przenajdroższej Krwi Chrystusa

Wiara

Nowenna do Przenajdroższej Krwi Chrystusa

Zmiany personalne 2025

Kościół

Zmiany personalne 2025

Niezbędnik Katolika miej zawsze pod ręką

Wiara

Niezbędnik Katolika miej zawsze pod ręką

#LudzkieSerceBoga: Poznaj Serce Jezusa, tak bliskie...

Kościół

#LudzkieSerceBoga: Poznaj Serce Jezusa, tak bliskie...