Reklama

Wielkanoc

Malowana tradycja, czyli jajko po polsku

Gospodynie świętokrzyskie podtrzymują tradycję zdobienia jajek

T. D.

Gospodynie świętokrzyskie podtrzymują tradycję zdobienia jajek

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Jajko to obok baranka nieodzowny atrybut świąt Wielkanocnych i koszyka z pokarmami niesionego do kościoła w Wielką Sobotę. Choć wielu twierdzi, że sztuka własnoręcznego malowania jaj odchodzi do lamusa, zaprzeczają temu akcje popularyzowania starych technik - warsztaty zdobienia jajek, folklorystyczne kiermasze świąteczne, pokazy rękodzieła. Trudniej zrobić pisankę samemu niż zakupić plastykową jej imitację, ale przyjemność posiadania takiej ozdoby-symbolu - jest ogromna.

„Jajo symbolizuje chaos, zarodek, wszechświat, Słońce, Ziemię, siłę życiową, płodność, odrodzenie. (...) W starożytności jajko było przedmiotem kultu religijnego (...)” - pisze Jan Uryga w „Rok Polski w życiu, tradycji i obyczajach ludu” (Włocławek, 2003).

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Tradycja święcenia jaj zrodziła się w średniowiecznych klasztorach, zaś zwyczaj ich zdobienia ma korzenie w starożytnym Egipcie i Chinach, wzmiankują o tym Pliniusz i Owidiusz. Najstarsze ślady polskich pisanek, datowane na X wiek, odkryto w wykopaliskach w Opolu.

Nazwy jajek wielkanocnych zależały niegdyś od sposobu, w jaki zostały wykonane. Jeśli na jednolitym tle został wyskrobany deseń - jajko zwało się rysowanką lub skrobanką. Pisankami nazywano jajka malowane na jeden kolor lub kilka, białym wzorem. Za pomocą kostki pokrywano je pszczelim woskiem, a potem gotowano w barwnikach.

Na kolor żółty barwiono jaja w łupinach cebuli, jasnożółty uzyskiwano z kory młodej, niedojrzałej jabłoni, z dodatkiem np. suszonych kwiatów polnych jaskrów. Na zielono jaja barwił wywar z żyta ozimego, widłaka lub liści pokrzywy... Na czerwono (w różnych odcieniach) farbowano jajka w łupinach cebuli, korze dębowej, szyszkach olchowych, owocach czarnego bzu lub suszonych jagód. Kolor czarny nadawały jajkom kora olchy i młode liście klonu czarnego. Do barwienia jajek używano także kawy i cynamonu. Ugotowane i pięknie wybarwione jaja były po ostygnięciu nacierane smalcem - dla połysku.

Reklama

Barwy pisanek pojmowano symbolicznie. Choć kolor fioletowy lub niebieski oznaczał wielkopostną żałobę, to ubarwione tak jaja miały symbolizować jej koniec. Barwy żółte, zielone i różowe oznaczały radość ze Zmartwychwstania, a czerwone symbolizowały Krew Chrystusa przelaną za nasze grzechy. Ornament nie powstał nagle - kształtował się przez stulecia. Cały ogromny dział etnografii poświęcony jest badaniom tej przebogatej dziedziny polskiego folkloru.

Wiara w pozytywną siłę jajek legła u źródeł zwyczaju wykorzystującego je jako kamienie węgielne przy zakładaniu miast i wielkich budowli, np. kościoła Mariackiego. Jajo figuruje również w wielu obrzędach związanych z pracami rolniczymi, szczególnie wykonywanymi wiosną.

Wokół znaczenia wielkanocnych jaj narosło wiele legend, osadzonych w wątkach ewangelicznych. Pierwsze pisanki miała ofiarować Piłatowi Matka Boska, aby zlitował się nad Jej Synem, z kropel krwi Chrystusa na Golgocie powstały kraszanki, a łzy stojącej pod krzyżem Matki Bolesnej zamieniały się w pisanki... Tyle legendy, ale bez kolorowych jaj na wielkanocnym stole - ani rusz.

Podziel się:

Oceń:

2013-03-28 12:00

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Najświętsze miejsce na ziemi

Panorama Jeruzalem

Ela Linard

Panorama Jeruzalem

Papież Paweł VI powiedział, że Ziemia Święta to Piąta Ewangelia. Potwierdził to również Jan Paweł II. Ta Ewangelia nie przeczy temu, co jest w poprzednich czterech, ale je uzupełnia.

Więcej ...

Diecezja kielecka: zmiany kapłanów 2024

2024-06-21 11:47

diecezja.kielce.pl

W dniu 20 czerwca 2024 r. w Kurii Diecezjalnej w Kielcach miały miejsce zmiany personalne. Decyzją Biskupa Kieleckiego Jana Piotrowskiego siedem parafii diecezji kieleckiej otrzymało nowych proboszczów.

Więcej ...

Prezydent: od 1 lipca ruch bezwizowy do Chin dla obywateli Polski

2024-06-26 11:41

PAP/Radek Pietruszka

Od 1 lipca polscy obywatele podróżujący do Chin na nie dłużej niż 15 dni nie będą potrzebowali wiz – powiedział w środę w Szanghaju Andrzej Duda. Prezydent wyraził zadowolenie z decyzji chińskiego rządu; podkreślił, że ruch bezwizowy sprzyja budowaniu więzi międzyludzkich i turystyce.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Kielce: siostry boromeuszki odchodzą z seminarium, a tym...

Niedziela Kielecka

Kielce: siostry boromeuszki odchodzą z seminarium, a tym...

W. Brytania: Polski ksiądz Piotr G. oskarżony o 10...

Kościół

W. Brytania: Polski ksiądz Piotr G. oskarżony o 10...

Zmiany kapłanów 2024 r.

Kościół

Zmiany kapłanów 2024 r.

Jak wygląda moja modlitwa?

Wiara

Jak wygląda moja modlitwa?

Wakacyjny savoir vivre w Kościele

Niedziela Łódzka

Wakacyjny savoir vivre w Kościele

Zmiany personalne w diecezji bielsko-żywieckiej 2024

Niedziela na Podbeskidziu

Zmiany personalne w diecezji bielsko-żywieckiej 2024

Diecezja kielecka: zmiany kapłanów 2024

Kościół

Diecezja kielecka: zmiany kapłanów 2024

Zmiany personalne w diecezji rzeszowskiej

Kościół

Zmiany personalne w diecezji rzeszowskiej

Nauczycielu, nic Cię to nie obchodzi, że giniemy?

Kościół

Nauczycielu, nic Cię to nie obchodzi, że giniemy?